آنچه یک زائر باید بداند

برای حج گزار شرایط مختلف شرعی،ۀاخلاقی و اجتماعی برشمرده اند و در این مقال نگاهی کوتاه داریم به برخی از وظایف اخلاقی و اجتماعی حج گزار. …
۱ – تقوا
« الحجّ اشهر معلومات فمن فرض فیهنّ الحجّ فلا رفث ولا فسوق ولا جدال فی الحجّ وما تفعلوا من خیر یعلمه الله وتزوّدوا فإنّ خیر الزّاد التقوی واتّقون »
زائر بیت الله الحرام، پیش از سفر، همچون هر مسافر دیگری، توشه می اندوزد. این توشه باید متناسب با طول سفر، چگونگی آن و مقصد باشد. توشه راه مکّه، خوراک و پوشاک است ولی برای زیارت دوست، این کافی نیست. زائر کعبه دوست، به سفر معنوی می رود و در آستانه چنین سفری باید خود را از درون بپالاید. آلودگی دل را بزداید و روحش را تطهیر کند; خود را با فضیلت های اخلاقی زینت دهد و به مقدّسترین مکان ها و مبارک ترین بقعه ها، تقوا را ارمغان ببرد که صاحب خانه، در قرآن، آن را بهترین توشه خوانده است. تقوا سفارش همیشگی قرآن است; امّا یادکرد مکرّر آن در آیات مربوط به حج (آیه های ۱۸۹، ۱۹۶، ۱۹۷، ۲۰۳ از سوره بقره و آیه دوّم سوره مائده)، این نکته را تاکید می کند که زائر باید از آغازین لحظه های تصمیم و نیّت، تا بازگشت به خانه، خود را از شیطان حفظ کند و در آشکار و نهان و دل و زبان، پرهیزکارانه، گام به سوی مقصد نهد.
افزون بر آیات، روایات نیز به رعایت تقوا سفارش کرده اند و آن را به عنوان نشانه قبولی حج و به دست آوردن آثار و ثمرات گرانبهایش، ذکر کرده اند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)می فرماید: «آیه قبول الحجّ ترک ما کان علیه العبد مقیماً من الذنوب… نشانه قبول حج این است که انسان گناهانی را که مرتکب می شد ترک کند». در حدیثی دیگر از پیامبر(صلی الله علیه وآله) این بیان، تفصیل داده شده است: «من علامه قبول الحجّ إذا رجع الرجل عمّا کان علیه من المعاصی; هذا علامه قبول الحجّ و إن رجع من الحجّ ثم انهمک فیما کان من زناء او خیانه او معصیه، فقدردّ علیه حجّه… نشانه قبول حج، بازگشت از گناهان گذشته است و اگر از حج بازگشت، امّا بر گذشته اش چون زنا و خیانت ونافرمانی، اصرار ورزید، حجّش مردود است »
از این مهمتر، بی تقوایی و گناه، توفیق حج گزاردن را سلب می کند و انسان را از همه آثار دنیوی و اخروی این عبادت بزرگ محروم می سازد. به عبارت دیگر، حرمان از پذیرفته شدن در مهمانی خداوند رحمان، اثر بی تقوایی و معصیت است و این معنا نیز از روایات، استفاده می گردد. برقی، عالم بزرگ شیعی قرن سوم در کتاب حدیثی و بسیار زیبای خود به نام «المحاسن» از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند: «من اراد الحجّ فتهیّا له فحرمه، فبذنب حرمه…۵کسی که برای حج آماده شد و محروم ماند، به سبب گناهش محروم شده است. »
۲ – اخلاص

میزان قبولی حج

میزان قبولی حج ؛ وابسته به تغییر رفتار است ؛ به عبارتی اگر فرد تغییر کرد و اخلاقش بهتر شد بدانید که حجش مورد قبول خداوند بوده است.



هدف از وجوب حج چیست؟
برای اینکه ما به اسرار حج پی ببریم کسانی که حج راستین انجام داده‌اند باید سیرت آن‌ها و سنت آن‌ها را یاد بگیریم و آن معصومین (علیهم الصلاة والسلام) ، عالمان به اسرار و معارف حج اند. ائمه (علیهم السلام) هم به آداب حج آشنا بودند، هم سنن و مستحبات حج را رعایت می‌کردند و هم فرایض و واجبات حج را انجام می‌دادند و در کنار این حکم‌های ظاهری چون به تکیه گاه تکوینی این احکام آشنا بودند آن‌ها را در نظر داشتند.
در بسیاری از روایات، ائمه اطهار (علیهم السلام) انجام حج را بدون توجه به اسرار و معارف نهفته آن،(همچون کسی که به میهمانی رفته و از سفره میهمانی استفاده نکند) تنها انجام ظاهری اعمال و مناسک حج می‌دانند. و برای پیشگیری از تصوّرها و اندیشه‌های ناصحیح، مطالب مهم و ارزشمندی بیان داشته، معارف و اسرار دریاوار هر یک را بر شمرده‌اند.
 
حدیث شبلی ؛ حدیثی برای بیان اسرار حج
از جمله این احادیث و روایات،حدیثی است که در کتاب مستدرک الوسائل، نقل و به آن اشاره شده است. در این حدیث می‌خوانیم که امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) شخصی به نام شبلی را پس از بازگشت از سفر حج می‌بیند. امام در طی این دیدار از شبلی در مورد حج و حقیقت اعمال حج سوال می‌کند.و در طی صحبت خود با شبلی از وجود اسراری درونی در دل اعمال ظاهری این فریضه الهی خبر می‌دهد و شرط درک حقیقی این عمل عبادی را در نظر گرفتن این رازها و اسرار پنهان و بسنده نکردن به انجام اعمال بیرونی و ظاهری می‌داند و این اسرار را همچون روح در کالبد اعمال حج بیان می‌فرمایند.
امام ( علیه‌السلام ) فرمود: هنگام بستن پیمان حج، اندیشیدی که هر قید و بند غیر خدایی را از خویشتن بگشایی و تنها در گرو پیمان خداوند باشی ؟ شبلی گفت: نه ! امام ( علیه‌السلام ) فرمود: پس، نه نظافت کردی و نه محرم شده‌ای و نه پیمان حج بسته‌ای !
فردی با نام شبلی که از اصحاب امام سجاد (علیه السلام) بود به سفر حج مشرف شد، پس از بازگشت امام سجاد در مورد معارفی که باید در این سفر کسب می‌کرده از وی سؤال کرد، اما پاسخ شبلی به این سؤال‌ها همه منفی بود به نحوی که وی سال آینده حج خود را بر مبنای آموزه‌هایی که از امام سجاد (علیه السلام) دریافت کرده بود، تکرار کرد.