برای حج گزار شرایط مختلف شرعی،ۀاخلاقی و اجتماعی برشمرده اند و در این مقال نگاهی کوتاه داریم به برخی از وظایف اخلاقی و اجتماعی حج گزار. …
۱ – تقوا
« الحجّ اشهر معلومات فمن فرض فیهنّ الحجّ فلا رفث ولا فسوق ولا جدال فی الحجّ وما تفعلوا من خیر یعلمه الله وتزوّدوا فإنّ خیر الزّاد التقوی واتّقون »
زائر بیت الله الحرام، پیش از سفر، همچون هر مسافر دیگری، توشه می اندوزد. این توشه باید متناسب با طول سفر، چگونگی آن و مقصد باشد. توشه راه مکّه، خوراک و پوشاک است ولی برای زیارت دوست، این کافی نیست. زائر کعبه دوست، به سفر معنوی می رود و در آستانه چنین سفری باید خود را از درون بپالاید. آلودگی دل را بزداید و روحش را تطهیر کند; خود را با فضیلت های اخلاقی زینت دهد و به مقدّسترین مکان ها و مبارک ترین بقعه ها، تقوا را ارمغان ببرد که صاحب خانه، در قرآن، آن را بهترین توشه خوانده است. تقوا سفارش همیشگی قرآن است; امّا یادکرد مکرّر آن در آیات مربوط به حج (آیه های ۱۸۹، ۱۹۶، ۱۹۷، ۲۰۳ از سوره بقره و آیه دوّم سوره مائده)، این نکته را تاکید می کند که زائر باید از آغازین لحظه های تصمیم و نیّت، تا بازگشت به خانه، خود را از شیطان حفظ کند و در آشکار و نهان و دل و زبان، پرهیزکارانه، گام به سوی مقصد نهد.
افزون بر آیات، روایات نیز به رعایت تقوا سفارش کرده اند و آن را به عنوان نشانه قبولی حج و به دست آوردن آثار و ثمرات گرانبهایش، ذکر کرده اند. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)می فرماید: «آیه قبول الحجّ ترک ما کان علیه العبد مقیماً من الذنوب… نشانه قبول حج این است که انسان گناهانی را که مرتکب می شد ترک کند». در حدیثی دیگر از پیامبر(صلی الله علیه وآله) این بیان، تفصیل داده شده است: «من علامه قبول الحجّ إذا رجع الرجل عمّا کان علیه من المعاصی; هذا علامه قبول الحجّ و إن رجع من الحجّ ثم انهمک فیما کان من زناء او خیانه او معصیه، فقدردّ علیه حجّه… نشانه قبول حج، بازگشت از گناهان گذشته است و اگر از حج بازگشت، امّا بر گذشته اش چون زنا و خیانت ونافرمانی، اصرار ورزید، حجّش مردود است »
از این مهمتر، بی تقوایی و گناه، توفیق حج گزاردن را سلب می کند و انسان را از همه آثار دنیوی و اخروی این عبادت بزرگ محروم می سازد. به عبارت دیگر، حرمان از پذیرفته شدن در مهمانی خداوند رحمان، اثر بی تقوایی و معصیت است و این معنا نیز از روایات، استفاده می گردد. برقی، عالم بزرگ شیعی قرن سوم در کتاب حدیثی و بسیار زیبای خود به نام «المحاسن» از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند: «من اراد الحجّ فتهیّا له فحرمه، فبذنب حرمه…۵کسی که برای حج آماده شد و محروم ماند، به سبب گناهش محروم شده است. »
۲ – اخلاص
